Βασιλική Δημητρακοπούλου, Σάκης Καραδήμας
Πότε μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο μαθητές είναι μια απλή διαμάχη και πότε εκφοβισμός; Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Dan Olweus, σε μια απλή διαμάχη κανένα από τα εμπλεκόμενα άτομα δεν προσπαθεί να επιβάλλει, να υποτάξει το άλλο άτομο ή να τραβήξει προσοχή στο πρόσωπό του. Στην περίπτωση του εκφοβισμού, το πρόσωπο που προβαίνει στον εκφοβισμό σκόπιμα προσπαθεί να βλάψει το θύμα συναισθηματικά ή/και σωματικά. Κατά συνέπεια, ο εκφοβισμός συνήθως, συμβαίνει επανειλημμένα στην πάροδο του χρόνου.
Η ανάγκη να αισθάνονται ισχυροί μπορεί να είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας στο να κατανοήσει κανείς γιατί κάποια παιδιά αρέσκονται στο να εκφοβίζουν τους άλλους. Αυτός είναι ο λόγος που οι δράστες τείνουν να επιλέγουν στόχους, οι οποίοι είναι λιγότερο πιθανό να αντεπιτεθούν και περισσότερο πιθανό να αναστατωθούν και να πληγωθούν από τις ενέργειες του θύτη. Συνήθως, στοχεύουν τα παιδιά που είναι μικρότερα ηλικιακά, πιο αδύναμα σωματικά, ντύνονται διαφορετικά ή έχουν κάτι διαφορετικό στην εμφάνισή τους ή απλά έχουν λίγους φίλους για να τους υπερασπιστούν.
Την στιγμή που το θύμα δείχνει ότι έχει φοβηθεί ή αναστατωθεί από τον εκφοβισμό, ο δράστης παίρνει ικανοποίηση από την αντίδραση του θύματος και συνεχίζει τα πειράγματά του απέναντι στο συγκεκριμένο θύμα.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που φαίνεται να ενθαρρύνει τον δράστη είναι η αποδοχή των συνομηλίκων. Ο Πέτρος, 11 ετών, εκφόβιζε άλλα παιδιά επειδή «ήθελε να είναι δυνατός σαν τον πατέρα του που ήταν αστυνομικός στα ματ» και οι συμμαθητές του έδειχναν να τον θαυμάζουν ως μια ισχυρή προσωπικότητα στο χώρο του σχολείου. Εάν τα άλλα παιδιά δεν υποστήριζαν την εκφοβιστική συμπεριφορά, ο εκφοβισμός πολύ πιθανόν να μην μπορούσε να συνεχιστεί.
Η Hara Estroff Marano, αναφέρει ότι πολλοί δράστες έχουν συνέχεια την αίσθηση ότι οι άλλοι έχουν εχθρικές προθέσεις απέναντί τους ακόμα και όταν δεν έχουν. Για παράδειγμα εάν κάποιο άτομο ρίξει κατά λάθος κάτω το μολύβι ενός θύτη εκφοβισμού, ο θύτης θα υποθέσει ότι αυτό έγινε με πρόθεση και θα είναι έτοιμος να συγκρουστεί μαζί του. «Οι δράστες ενεργούν επιθετικά καθώς δεν επεξεργάζονται σωστά τις κοινωνικές πληροφορίες. Υιοθετούν εκδικητικές συμπεριφορές». Η αντίδρασή τους αυτή ενδεχομένως υποδηλώνει και μια ανεπάρκεια στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.
Οι έρευνες δείχνουν ότι οι δράστες συχνά προέρχονται από οικογένειες που δεν εκδήλωναν αρκετή ζεστασιά και αγάπη ο ένας για τον άλλον. «Λίγη αγάπη και φροντίδα και υπερβολική ελευθερία κατά την παιδική ηλικία συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας συμπεριφοράς επιθετικής αντίδρασης». Οι γονείς μπορεί να χρησιμοποιούσαν επίσης, αυστηρή πειθαρχία, μεθόδους κακοποίησης, μερικές φορές και σωματική τιμωρία. Αυτός ο τρόπος διδάσκει στα παιδιά ότι είναι αποδεκτό να συμπεριφέρονται στους άλλους με τον ίδιο τρόπο. Ο Gerald Patterson συμπεραίνει επίσης, ότι τα παιδιά μπορούν να γίνουν θύτες όταν οι γονείς τους δεν ανταποκρίνονται με συνέπεια τη στιγμή που εκείνα παρουσιάζουν μια μη αποδεκτή συμπεριφορά. Οι γονείς δηλαδή, μπορεί να αγνοούν τη συμπεριφορά του παιδιού και στη συνέχεια, σε έναν απροσδόκητο χρόνο, επιτίθενται σκληρά στο παιδί. Αυτό το μοτίβο ενθαρρύνει πραγματικά τα παιδιά να συμπεριφέρονται προκλητικά. Επίσης, τα παιδιά που ζουν βίαιες καταστάσεις και συγκρούσεις στο σπίτι είναι πιθανό να εμφανίσουν τις ίδιες συμπεριφορές και στο σχολείο.
Τα θύματα χρειάζονται υποστήριξη προκειμένου να ξεπεράσουν το τραύμα του εκφοβισμού που έχουν υποστεί. Θα βοηθούσε πολύ στο να μειωθούν τα περιστατικά του εκφοβισμού να εκπαιδευτούν τα παιδιά και οι έφηβοι να ενεργούν με μεγαλύτερη σιγουριά και αυτοπεποίθηση, ώστε οι θύτες να μην τους επιλέγουν ως εύκολους στόχους. Μερικές φορές, οι θεραπευτικές συνεδρίες και η συμβουλευτική μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση αρνητικών συναισθημάτων των παιδιών όπως άγχος, ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση που ενισχύουν εκφοβιστικές συμπεριφορές. Το πιο σημαντικό όμως, για την καταπολέμηση του εκφοβισμού είναι ότι οι συνομήλικοι, οι δάσκαλοι και οι γονείς δεν θα πρέπει να δείχνουν σε καμία περίπτωση ανοχή στον εκφοβισμό.
