Ορέστης Γιωτάκος, Bασιλική Δημητρακοπούλου
«…Ο γιος μου διαβάζει, για να δώσει πανελλήνιες. Έχει πολύ άγχος. Ο αδερφός του άλλαξε δωμάτιο, για να μην τον ενοχλεί. Έχει βάλει υψηλούς στόχους και αγχώνεται, γιατί ανησυχεί ότι δεν θα τα καταφέρει. Λέει ότι δεν του φτάνει ο χρόνος και ότι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί. Είναι καλός μαθητής, αλλά ανησυχεί μήπως ξεχνάει αυτά που διαβάζει. Το βράδυ αργεί να κοιμηθεί. Δεν τρώει καλά. Πήρα άδεια από τη δουλειά μου, για να είμαι σπίτι και να τον βοηθάω όσο μπορώ. Τι μπορώ να κάνω, για να μην αγχώνεται τόσο πολύ;…».
Τα κοινωνικά αίτια
Το άγχος για τις εξετάσεις οφείλεται στην ιδιαίτερη σημασία που έχουν οι εξετάσεις και ειδικά οι πανελλήνιες εξετάσεις, για την ελληνική κοινωνία και την οικογένεια. Στα κοινωνικά αίτια του άγχους περιλαμβάνονται οι πεποιθήσεις που σχετίζονται με το γεγονός ότι επιτυχία στο σχολείο σημαίνει την προοπτική μιας καλής επαγγελματικής εξέλιξης στο μέλλον, με καλές οικονομικές απολαβές. Η επιτυχία στις πανελλαδικές επιπλέον, ταυτίζεται με μια καλή θέση στην κοινωνία, να σε υπολογίζουν και να σε σέβονται, ενώ μια σχολική αποτυχία σημαίνει παραίτηση από όλα αυτά. Παράλληλα, η οικογενειακή ζωή στην Ελλάδα συνήθως, οργανώνεται γύρω από το διάβασμα και την επιτυχία του μαθητή στις εξετάσεις, ενώ γίνεται μια μεγάλη οικονομική, αλλά και συναισθηματική «επένδυση» από την οικογένεια, η οποία περιμένει τη μέγιστη απόδοση του παιδιού.
Κατά συνέπεια, συχνά, οι μαθητές προσπαθούν με πολύ άγχος να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονέων και του ευρύτερου περιβάλλοντος και να κερδίσουν έτσι, την αναγνώριση τους. Αρκετοί μαθητές ταυτίζουν την επιτυχία στις εξετάσεις με την αξία τους ως άτομα, θεωρούν δηλαδή ότι αξίζουν κάτι μόνο αν πετύχουν. Έτσι έχουν πολύ υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό τους και πιέζονται για υψηλές επιδόσεις.
Το άγχος
Το φυσιολογικό άγχος είναι ένα σήμα για ετοιμότητα, προειδοποιεί για κάποιο επικείμενο κίνδυνο και καθιστά το άτομο ικανό να πάρει μέτρα ώστε να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Έτσι, εξασφαλίζει στο άτομο την εγρήγορση και το βοηθάει να διατηρήσει την ισορροπία ανάμεσα στον ίδιο και το περιβάλλον. Το παθολογικό άγχος ή πιο επιστημονικά, το κλινικό άγχος είναι ένα διάχυτο, πολύ δυσάρεστο και συχνά ασαφές αίσθημα ανησυχίας, που συνοδεύεται από μία ή περισσότερες σωματικές εκδηλώσεις (π.χ. δύσπνοια, ταχυκαρδία, σφίξιμο στο στήθος, εφίδρωση, πονοκέφαλο κλπ).
Η εξέλιξη των συμπτωμάτων
- Το σώμα είναι ο πρώτος στόχος του άγχους. Πόνος στο κεφάλι, στο στομάχι, την κοιλιά, στους μυς, συχνοουρία, τρεμούλα στα χέρια.
- Ακολουθεί η συμπεριφορά και το συναίσθημα, με συμπτώματα πανικού, κοκκίνισμα, σύγχυση, κλάμα, διάσπαση της προσοχής, εφιάλτες, άσχημος ύπνος.
- Κατόπιν οι αρνητικές σκέψεις, επικεντρώνοντας κυρίως στην αποτυχία και στο πόσο κακός είναι ο εαυτός, μειώνοντας παράλληλα την αυτοπεποίθηση του.
- Μπορεί να συμβεί «μπλοκάρισμα» της μνήμης από την στιγμή που ο μαθητής παίρνει τα θέματα των εξετάσεων στα χέρια του ακόμη κι αν η προετοιμασία του ήταν άριστη.
- Τέλος έρχεται η απόσυρση, όπου οι μαθητές ανήμποροι να αντέξουν το άγχος οδηγούνται σε πλήρη απόσυρση η οποία συχνά, ερμηνεύεται από τους γονείς ως αδιαφορία.
Πρακτικές οδηγίες για γονείς
- Δώστε θάρρος, όχι πίεση.
- Ενισχύστε την προσπάθεια, χωρίς κριτική.
- Επιβραβεύστε κάθε μικρή πρόοδο του παιδιού, αλλά και την προσπάθεια που κάνει ακόμα και όταν δεν τα καταφέρνει.
- Δημιουργήστε για το μαθητή περιβάλλον κατάλληλο για μελέτη.
- Φροντίστε το παιδί να έχει μια πλήρη και ισορροπημένη διατροφή.
- Συμβουλευτείτε ειδικούς αν αισθάνεστε ότι το χρειάζεστε.
- Θυμηθείτε ότι οι εξετάσεις είναι σημαντικές- αλλά δεν αποτελούν τη μόνη οδό για τη μελλοντική επιτυχία και ευτυχία.
Να θυμάστε ότι ο στόχος της εκπαίδευσης είναι να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να μαθαίνουν να ανταποκρίνονται με επιτυχία στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Ο στόχος των γονιών και των εκπαιδευτικών είναι να βοηθήσουν τους μαθητές να αγαπήσουν τη μάθηση και να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες που θα επιτρέψουν στο παιδί να συνεχίσει και μετά από τις εξετάσεις να θέλει να μαθαίνει.
