Βασιλική Δημητρακοπούλου, Σάκης Καραδήμας
Ο ήρεμος, σωστός ύπνος συμβάλλει στη διατήρηση της ισορροπίας του παιδιού, βοηθώντας το να ξεκουραστεί ώστε να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σχολείου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να έχει καθαρό μυαλό και να μπορεί να εκμεταλλευτεί τις ικανότητές του. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι ο ύπνος βοηθάει στην ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων, ενώ ενισχύει το ανοσοποιητικό και το νευρικό τους σύστημα. Επίσης, αυξάνει το προσδόκιμο ζωής και επηρεάζει θετικά τη μνήμη. Εκτός λοιπόν από θέματα διατροφής, εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας, άλλη μια παράμετρος που πρέπει να λάβετε υπόψη οι γονείς είναι και ο σωστός ύπνος.
Οι πρώτες βραδινές ώρες ύπνου σε καμία περίπτωση δεν αναπληρώνονται. Ο εγκέφαλος εκείνη την στιγμή δεν βρίσκεται σε εγρήγορση και προσοχή, δεν ελέγχει τις πράξεις του παιδιού και άρα ανασυγκροτείται και βάζει σε τάξη ότι πληροφορία δέχτηκε το παιδί την ημέρα που πέρασε. Παράλληλα, κατά την διάρκεια της νύχτας εκκρίνεται και η αυξητική ορμόνη που ωφελεί την ανάπτυξη του παιδιού. Η μεγάλη διάρκεια ύπνου ευνοεί επίσης, την παραγωγή της λεπτίνης, ορμόνη που καταστέλλει την όρεξη και συμβάλλει στη διατήρηση λεπτής σιλουέτας. Αντίθετα, η μικρή διάρκεια ύπνου ευνοεί την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων γκρελίνης, ορμόνης που ανοίγει την όρεξη και ευθύνεται για την παχυσαρκία.
Μια ακόμη σημαντική αλλαγή που συμβαίνει τη νύχτα είναι ότι αυξάνονται τα επίπεδα της «σκοτεινής ορμόνης» της μελατονίνης, η οποία μας βοηθά να κοιμηθούμε. Το σκοτάδι δίνει σήμα στον εγκέφαλο και το σώμα ότι ήρθε η ώρα του ύπνου. Ωστόσο, έρευνες αναφέρουν ότι η ορμόνη του ύπνου, η οποία στους περισσότερους ενήλικες ξεκινά να παράγεται από τον οργανισμό γύρω στις 10 το βράδυ, φαίνεται να παράγεται πιο αργά στους έφηβους.
Αυτή η καθυστέρηση στην παραγωγή μελατονίνης μπορεί σε ένα βαθμό να επηρεάζεται από τις συμπεριφορές των εφήβων. Ξενυχτάνε, περνούν πολλές ώρες παίζοντας παιχνίδια ή βλέποντας τηλεόραση. Αυτό προκαλεί διέγερση στον εγκέφαλο και εκθέτει τους εφήβους σε έντονα φώτα τα οποία ενδεχομένως, οδηγούν σε καθυστέρηση της έκκρισης μελατονίνης. Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι το μπλε φως που εκπέμπουν οι οθόνες (κινητό τηλέφωνο, tablet, Η/Υ) επιδρά στον οργανισμό με τον τρόπο που επιδρά το φως της μέρας, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να λειτουργεί σε συνθήκες ημέρας και να βρίσκεται σε εγρήγορση, παρότι είναι νύχτα. Κατά συνέπεια, μειώνεται η παραγωγή μελατονίνης, η οποία είναι απαραίτητη για την καλή ποιότητα του ύπνου, διαταράσσεται ο κιρκαδικός ρυθμός και το βιολογικό ρολόι απορρυθμίζεται. Οι γονείς λοιπόν, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι οι αυτοφωτιζόμενες συσκευές μπορούν να διαταράξουν τα επίπεδα διαφόρων ουσιών του εγκεφάλου και να ενεργοποιήσουν νευροχημικές διαδικασίες, που επηρεάζουν τον κύκλο ύπνου, ενώ χωρίς ηλεκτρονικές συσκευές στο κρεβάτι, ο ύπνος μπορεί να γίνει καλύτερος και βαθύτερος.
Επιπρόσθετα, όταν ένας έφηβος δεν κοιμάται αρκετά κατά την εφηβεία, αποκτά μια κακή συνήθεια που συνήθως, συνεχίζεται και τα επόμενα χρόνια, με αρνητικές συνέπειες μακροπρόθεσμα για την υγεία του και στην ενήλικη ζωή. Για το λόγο αυτό, η εκμάθηση και η καθιέρωση καλών συνηθειών ύπνου στα παιδιά, χρειάζεται να είναι μια από τις πρωταρχικές μέριμνες των γονιών. Είναι σημαντικό να εκπαιδεύετε κατάλληλα τα παιδιά σχετικά με την αναγκαιότητα του επαρκούς ύπνου από νωρίς στη ζωή τους. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά πρέπει να έχουν μια συγκεκριμένη ώρα που πηγαίνουν για ύπνο, να κλείνουν έγκαιρα τον υπολογιστή τους και όποια άλλη ηλεκτρονική συσκευή χρησιμοποιούν μισή με 1 ώρα πριν την ώρα του ύπνου και επίσης, να αποφεύγουν τις εντάσεις και την σωματική άσκηση πριν πέσουν στο κρεβάτι. Να θυμάστε ότι τα παιδιά και οι έφηβοι χρειάζεται να κοιμούνται 9 ώρες κάθε βράδυ για να λειτουργήσουν ικανοποιητικά.
Πολλοί γονείς πιθανόν να μην γνωρίζετε ότι πολλά από τα προβλήματα του παιδιού σας μπορεί να οφείλονται στη στέρηση ύπνου. Τα παιδιά που δεν κοιμούνται όσες ώρες απαιτούνται για την ηλικία τους παρουσιάζουν μεταξύ άλλων:
- Ευερεθιστικότητα
- Δυσκολίες συγκέντρωσης και μνήμης
- Χαμηλότερη απόδοση στο σχολείο
- Προβλήματα συμπεριφοράς. Παρορμητική συμπεριφορά, ελλειμματική προσοχή και υπερκινητικότητα.
- Παχυσαρκία, με κίνδυνο το σοβαρό αυτό πρόβλημα να τα ταλαιπωρεί για όλη τους τη ζωή
- Αυξημένο κίνδυνο ατυχημάτων
- Κούραση, υπνηλία
Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι για ένα παιδί 3 χρονών, η παρακολούθηση τηλεόρασης 8 ωρών εβδομαδιαίως, μπορεί να προκαλέσει πρόσληψη περιττών κιλών και να οδηγήσει στην παχυσαρκία. Το ίδιο συμβαίνει όταν παιδιά αυτής της ηλικίας κοιμούνται λιγότερο από 10,5 ώρες.
Οι επιστήμονες της ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ και του Ψυχιατρικού Ινστιτούτου αναφέρουν ότι από την αϋπνία επηρεάζεται η καρδιά, οι πνεύμονες και οι νεφροί, η όρεξη, ο μεταβολισμός, το σωματικό βάρος, η λειτουργία του ανοσοποιητικού, η αντοχή στις διάφορες ασθένειες, η ευαισθησία στον πόνο, ο χρόνος αντίδρασης στα διάφορα ερεθίσματα, η διάθεση και η λειτουργία του εγκεφάλου. Επίσης, o κακός ύπνος συμβάλλει στην εμφάνιση κλινικής κατάθλιψης.
Είναι αναγκαίο λοιπόν, να υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ύπνου, το οποίο καλείστε να τηρείτε για το καλό όλης της οικογένειας. Άλλωστε, είναι και για εσάς τους γονείς σημαντικό να περνάτε λίγες από τις βραδινές σας ώρες ως σύντροφοι, χωρίς τα παιδιά.