Οι ΔΠΤ συχνά περιγράφονται ως έκφραση συναισθηματικού πόνου και σύγχυσης που βιώνει κάποιος. Εκδηλώνονται ως καταναγκασμός για υπερφαγία ή περιορισμό πρόσληψης τροφής, επηρεάζοντας αρνητικά τη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου. Ταλαιπωρούν εκατομμύρια ανθρώπους, χιλιάδες εκ των οποίων θα φτάσουν σε οριακά σημεία για την υγεία τους- σε κάποιες περιπτώσεις με μοιραία κατάληξη. Εκτιμάται ότι 5% με 7% των γυναικών στις ΗΠΑ θα επηρεαστούν από τέτοιες διαταραχές τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Γενικά οι ΔΠΤ, παρά τις επιστημονικές έρευνες που διενεργούνται προκειμένου να τις κατανοήσουμε, παραμένουν οντότητα ασαφής σχετικά με την αιτιολογία τους, την πορεία και τελικά την έκβασή τους. Συχνά αποκρύπτονται επιμελώς από τους πάσχοντες με αποτέλεσμα να ανιχνεύονται δύσκολα και να μην αντιμετωπίζονται στα αρχικά στάδια, όταν οι πιθανότητες επιτυχίας της παρέμβασης είναι ισχυρές.
Αιτιολογικοί παράγοντες των ΔΠΤ
- Γενετικοί-βιολογικοί
- Ψυχοκοινωνικοί
- Περιβαλλοντικοί-πολιτισμικοί
- Ακαδημαϊκή πίεση
- Τραυματικές εμπειρίες
- Εκφοβισμός ή πειράγματα τρίτων
Συμπτώματα των ΔΠΤ
- Σημαντική απώλεια βάρους
- Περιορισμός της λήψης τροφής
- Ιδιαιτερότητες στο χειρισμό της τροφής
- Προτίμηση σε απομόνωση σχετικά με τη λήψη τροφής
- Χρήση φαρμάκων (διουρητικών/καθαρτικών)
- Προκλητοί έμετοι
- Υπερβολική φυσική άσκηση
- Καταθλιπτικό συναίσθημα/άγχος
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Διαταραχή εικόνας σώματος
Επιπτώσεις των ΔΠΤ
Επηρεάζουν τη λειτουργία όλου του σώματος και των συστημάτων του οργανισμού. Συχνές εκδηλώσεις μπορεί να είναι:
- Μείωση του ρυθμού ανάπτυξης
- Πτώση της αρτηριακής πίεσης του αίματος, του αριθμού των σφυγμών, καθώς και του ρυθμού ή του επιπέδου αναπνοής
- Αναιμία
- Αραίωση μαλλιών, θραύση νυχιών
- Μείωση ή διακοπή των περιόδων στα κορίτσια
- Δυσκοιλιότητα και πόνοι στην κοιλιά
- Οστεοπενία ή οστεοπόρωση
Υπάρχουν διάφοροι τύποι ΔΠΤ. Οι 2 κυριότεροι που εμφανίζονται με τυπικά κριτήρια και με αυξημένο βαθμό επικινδυνότητας είναι :
Α. Η Ψυχογενής Ανορεξία, κατά την οποία ο πάσχων προσπαθεί να απέχει από τη λήψη τροφής, προσπαθώντας να μειώσει το βάρος του, βάζοντας στόχους που απέχουν από το φυσιολογικό για το ύψος, την ηλικία και το φύλο του. Αφορά κυρίως κορίτσια, στο αναπτυξιακό στάδιο της εφηβείας- χωρίς όμως να αποκλείονται τα αγόρια. Μπορεί να συνυπάρχουν καθαρτικού τύπου συμπεριφορές (χρήση φαρμάκων ή έμετοι) ή/και υπερβολική άσκηση, όταν κρίνουν ότι έχουν ξεπεράσει το όριο λήψης τροφής που έχουν θέσει.
Β. Η Ψυχογενής Βουλιμία που περιγράφεται ως υπερβολική κατανάλωση τροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και σε ασυνήθιστους συνδυασμούς. Στη συνέχεια, συχνά επιχειρείται καύση αυτών των θερμίδων με σωματική άσκηση ή απομάκρυνσή (εκκαθάριση) τους με τη λήψη διουρητικών/καθαρτικών φαρμάκων ή προκλητούς εμέτους. Τα επεισόδια υπερφαγίας συνοδεύονται πολλές φορές από αισθήματα ντροπής-ενοχής, ωστόσο υπάρχει αδυναμία ελέγχου των πειρασμών του φαγητού. Η άσκηση που ακολουθεί είναι μια προσπάθεια να εξισορροπήσουν την υπερβολή, χωρίς όμως συχνά να αντιλαμβάνονται ότι αυτό είναι εσφαλμένο και επικίνδυνο για την υγεία τους.
Η αντιμετώπιση των ΔΠΤ επιτυγχάνεται σε ικανοποιητικό βαθμό, όταν εφαρμόζεται από εξειδικευμένους επιστήμονες, σε διεπιστημονική ομάδα συνεργασίας. Ειδικευμένοι φορείς εφαρμόζουν εξατομικευμένα προγράμματα που έχουν στόχο να αποκαταστήσουν την σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου. Γίνεται προσπάθεια σταδιακής επανάκτησης του βάρους σώματος και ομαλοποίησης των διατροφικών συνήθειών. Στον ψυχολογικό τομέα βασικοί στόχοι είναι η ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και η αποκατάσταση της εικόνας σώματος. Παράλληλα, δίνονται οι απαραίτητες γνώσεις και πληροφορίες, ώστε ο/η ασθενής να συμμετέχει στη θεραπευτική διαδικασία και να πειστεί για την αναγκαιότητά της. Έτσι, μειώνεται σημαντικά και ο κίνδυνος υποτροπής.
Η οικογένεια παίζει πολύ σημαντικό ρόλο τόσο κατά την διάρκεια της θεραπείας, όσο και στο πρώτο διάστημα μετά από αυτή, υποστηρίζοντας με θετικό τρόπο, ενισχύοντας την προσπάθεια σε αυτή την πορεία προς την ομαλότητα, αποφεύγοντας παράλληλα την όποια επικριτική στάση που μπορεί να υπήρχε στο παρελθόν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Α.Τσίτσικα, Μ.Σκούρα , Ο.Γιωτάκος, Κ.Καραβανάκη. Και ξαφνικά όλα αλλάζουν…, 2016 Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ. Κεφ 5,σελ 105-127.Προβλήματα σίτισης : Παχυσαρκία ,Ψυχογενής Ανορεξία και Ψυχογενής Βουλιμία.
- American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th edition, Washington DC, APA.
- Bjorge, T., Engeland, A., Tverdal, A., & Smith, G.D. (2008). “Body mass index in adolescence in relation to cause-specific mortality: A follow-up of 230, 000 Norwegian adolescents”. Am J Epidemiol, 168:30-37.